Contra a crise (da lingua): Paz-Andrade

Ningún tópico tan sobado como o do amor a Galicia. Escoitamol-o a cotío, nos mais deversos tons decramatorios, ora pra matizar sentidas protestas de galeguismo, ora pra encubrir a turba aparencia de accións inxustificabres.
D-esa crás de amor a Galicia, pra uso de brandos sentementales e de malabareiros retóricos, queremos denunciar hoxe o que ten de truco inxenuo. Con tud-o amor a Galicia en que andan a se derreter xentes tales, ningún positivo ben se recada par-a Terra. Seguirá vivindo Galicia, coma dende fai catro longos séculos, en rexime de colonia, sen concencia esperta pra se rebelar e manumitir. É un amor que arrola, e, pol-o tanto, adurmiña no actual estancamento, na indinidade e na servidume. (Revista A Fouce, nº 30, 1 de AbriI de 1931).

Xa pasou case un século desde a escrita destas palabras de Valentín Paz-Andrade que, infelizmente, ainda vigoran hoxe; os "malabareiros retóricos" continúan tendo á man o microfone ou o podio para ecoaren, en datas sinaladas e rituais, ese "amor" á terra e á lingua que, porén, non conseguiu adormecernos.

Especialmente hoxe, debemos estar alertas a esa malabareirice: será a que oculte  un inxente traballo sobre Valentín Paz Andrade (olla aqui,  aqui, aqui e Bibliotecas Escolares Galegas) e  boa parte do seu legado.

Como homenaxe a Paz-Andrade, podemos mergullar no coñecemento da sua constante reflexión  sobre a Galiza como proxecto de futuro; é sempre destacada a súa faceta de economista, mais non sempre se pon de relevo a concepción multidisciplinar  dos seus plantexamentos económicos, tamén proxectados para a lingua, unha lingua galega internacional, "transcontinental", anti-crise: 

¿Que camiño debe escoller Galiza para axustar a futura evolución da sua lingua? ... ¿Non pode d-algún xeito estar recramendo certa virada no rumo da política interna do idioma? ... ¿O galego ha de seguir mantendo unha liña autónoma na sua evolución como idioma, ou ha de pender a mais estreita similaridade co-a lingua falada, e sobre todo escrita, de Portugal e-o Brasil? ... Non se pretende chegar á unificación literal. mais trátase de conter a disociación, facendo os axustes necesarios pra aproveitar as ventaxas mútuas que un intertroque permanente podería proporciar. A ninguén se lle oculta que, da parte da Galiza, hai a gañar moito mais que a perder, si a relación entre unha e outra fala se avivece e sostén. (“A evolución trans-continental da lingua galaico-portuguesa” in O Porvir da Lingua Galega. Círculo de las Artes, Lugo,1968

 Que sorte de cegueira pode aínda hoxe, co-a mellor intención, seguir pechando as portas do idioma, abertas car-a sua máis grandiosa froración humán e literaria? Cecais estamos diante do no máis tolledor da cultura galega, aínda que moitos non teñan reparado n-el.

(Epistolario 1997)